Şeyh Bedreddin (1358-1420) Bedreddin Mahmud, Simavnalı Şeyh Bedreddin veya Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin olarak da tanınan İslam mutasav...
Şeyh Bedreddin (1358-1420) Bedreddin Mahmud, Simavnalı Şeyh Bedreddin veya Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin olarak da tanınan İslam mutasavvıf ve düşünürdür. Edirne yakınlarında, bugünkü Yunanistan topraklarında bulunan Simavna kasabasında doğmuştur. Babası Selçuklu Sultanı II. İzzeddin Keykavus'un torunu olduğu söylenen Abdülaziz'in oğlu İsrail, annesi ise Rum asıllı bir hristiyan iken müslüman olan Melek Hatun'dur. Babasının mesleği nedeniyle Simavna Kadısı Oğlu diye tanınmıştır.
Hayatı hakkında bilinenler büyük oranda torunu Hafız Halil’in yazdığı Menakıbname’ye dayanmaktadır.
Şeyh Bedreddin’in kesin doğum tarihi bilinmemekle beraber çeşitli kaynaklarda 1358, 1359 veya 1365 olarak geçmektedir. Büyükbabası Abdülaziz Selçuklu soyundandır. Menakıbname’ye göre son Selçuklu Sultan Üçüncü Alaeddin Keykubad’un yeğeni ve veziridir. Eğitimine Edirne’de başlamıştır. Hocası Molla Yusuf sayesinde fıkıh ilmiyle tanışmıştır. Ardından Bursa Kadısı Şeyh Mahmud’dan ve Konya’da Feyzullah’tan dersler almış ve Kahire’ye gitmiştir.
Kahire’de dönemin ünlü alimlerinden Ekmeleddin el-Bayburti’nin öğrencisi olmuştur. Bu arada Hüseyin Ahlati ile tanışmış ve onun düşüncelerinden etkilenmiştir. Hüseyin Ahlati bir süre sonra Bedreddin’i Tebriz’e yollamıştır. Burada Anadolu seferinden dönen Timur’la karşılaşan Bedreddin, ilmiyle Timur’u etkilemiştir. Timur kendisiyle beraber gelmesini istese de Bedreddin bunu kabul etmemiş ve Kahire’ye geri dönmüştür.
Ahlati ölümünden önce Bedreddin’i halifesi ilan etmiştir. Ne var ki Ahlati’nin öğrencilerin-den bazıları buna tepki göstermiştir. Bunun üzerine Bedreddin altı ay sonra Mısır’ı terk etmiştir. Çeşitli yerlerde bulunmuş, gittiği her yerde fikirlerine yandaşlar edinmiştir.
Bu sırada Osmanlı Devleti Fetret Devrindedir. 1413’te ailesi ile birlikte İznik’e sürgüne gönderilmiş, kendisine de 1.000 akçe maaş bağlanmıştır.
Diğer şeylerle arası açılınca Edirne'ye dönmeye karar vermiş, Filistin, Şam ve Halep üzerinden Konya'ya geçmiştir. Daha sonra Tire'ye geçerek isyan hareketlerinin ileri gelenlerinden Börklüce Mustafa ile tanışmış ve İzmir'e geçerek burada bir başka isyan hareketinin elebaşısı olan Torlak Kemal ile tanışmıştır.
Aydın ve Manisa’da Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal’in yönettiği isyan patlak verince, kaçarak İsfendiyar Beyi’ne sığınmıştır. Sinop üzerinden Eflak’a gitmiş, daha sonra Edirne’ye dönmeye karar vermiştir. Sultan Mehmed Şeyh Bedreddin’i isyanların başındaki kişi olarak görmüş, Şeyh Bedreddin’i Edirne’ye varamadan yakalattırıp ele geçirmiştir.
Bir heyet tarafından yargılanan Bedreddin’in malı ve ailesi korunmak şartıyla idamına karar verilmiştir. Serez çarşısında asılmış ve burada defnedilmiştir. Ölüm tarihi çeşitli kaynaklarda 1416 veya 1420 olarak veri-lir. 1961’de kemikleri, Divanyolu’ndaki İkinci Mahmud Türbesi’ne defnedilmiştir.
Ölümünden sonra eserlerinin birçoğu gizlenmiş veya kaybolmuştur. Menakıbname’ye göre 48, başka kaynaklara göre 38 yapıtı vardır. Bazı yapıtlarının adı bilinmekle beraber günümüze ulaşmamıştır. En iyi incelenmiş yapıtı Varidat’tır. Diğer bazı eserleri ise, Camiu’l-fusuleyn, Letai’fül-işarat, et-Teshil, Meserret Ül-kulub, Unkudül-cevahir, Çerağ Ül-fütuh’ dır.
Hayatı hakkında bilinenler büyük oranda torunu Hafız Halil’in yazdığı Menakıbname’ye dayanmaktadır.
Şeyh Bedreddin’in kesin doğum tarihi bilinmemekle beraber çeşitli kaynaklarda 1358, 1359 veya 1365 olarak geçmektedir. Büyükbabası Abdülaziz Selçuklu soyundandır. Menakıbname’ye göre son Selçuklu Sultan Üçüncü Alaeddin Keykubad’un yeğeni ve veziridir. Eğitimine Edirne’de başlamıştır. Hocası Molla Yusuf sayesinde fıkıh ilmiyle tanışmıştır. Ardından Bursa Kadısı Şeyh Mahmud’dan ve Konya’da Feyzullah’tan dersler almış ve Kahire’ye gitmiştir.
Kahire’de dönemin ünlü alimlerinden Ekmeleddin el-Bayburti’nin öğrencisi olmuştur. Bu arada Hüseyin Ahlati ile tanışmış ve onun düşüncelerinden etkilenmiştir. Hüseyin Ahlati bir süre sonra Bedreddin’i Tebriz’e yollamıştır. Burada Anadolu seferinden dönen Timur’la karşılaşan Bedreddin, ilmiyle Timur’u etkilemiştir. Timur kendisiyle beraber gelmesini istese de Bedreddin bunu kabul etmemiş ve Kahire’ye geri dönmüştür.
Ahlati ölümünden önce Bedreddin’i halifesi ilan etmiştir. Ne var ki Ahlati’nin öğrencilerin-den bazıları buna tepki göstermiştir. Bunun üzerine Bedreddin altı ay sonra Mısır’ı terk etmiştir. Çeşitli yerlerde bulunmuş, gittiği her yerde fikirlerine yandaşlar edinmiştir.
Bu sırada Osmanlı Devleti Fetret Devrindedir. 1413’te ailesi ile birlikte İznik’e sürgüne gönderilmiş, kendisine de 1.000 akçe maaş bağlanmıştır.
Diğer şeylerle arası açılınca Edirne'ye dönmeye karar vermiş, Filistin, Şam ve Halep üzerinden Konya'ya geçmiştir. Daha sonra Tire'ye geçerek isyan hareketlerinin ileri gelenlerinden Börklüce Mustafa ile tanışmış ve İzmir'e geçerek burada bir başka isyan hareketinin elebaşısı olan Torlak Kemal ile tanışmıştır.
Aydın ve Manisa’da Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal’in yönettiği isyan patlak verince, kaçarak İsfendiyar Beyi’ne sığınmıştır. Sinop üzerinden Eflak’a gitmiş, daha sonra Edirne’ye dönmeye karar vermiştir. Sultan Mehmed Şeyh Bedreddin’i isyanların başındaki kişi olarak görmüş, Şeyh Bedreddin’i Edirne’ye varamadan yakalattırıp ele geçirmiştir.
Bir heyet tarafından yargılanan Bedreddin’in malı ve ailesi korunmak şartıyla idamına karar verilmiştir. Serez çarşısında asılmış ve burada defnedilmiştir. Ölüm tarihi çeşitli kaynaklarda 1416 veya 1420 olarak veri-lir. 1961’de kemikleri, Divanyolu’ndaki İkinci Mahmud Türbesi’ne defnedilmiştir.
Ölümünden sonra eserlerinin birçoğu gizlenmiş veya kaybolmuştur. Menakıbname’ye göre 48, başka kaynaklara göre 38 yapıtı vardır. Bazı yapıtlarının adı bilinmekle beraber günümüze ulaşmamıştır. En iyi incelenmiş yapıtı Varidat’tır. Diğer bazı eserleri ise, Camiu’l-fusuleyn, Letai’fül-işarat, et-Teshil, Meserret Ül-kulub, Unkudül-cevahir, Çerağ Ül-fütuh’ dır.
YORUMLAR